Kinh tế học phúc lợi của uống bia và đi tè

Chương 1
QUY LUẬT LỢI ÍCH CẬN BIÊN GIẢM DẦN

Lợi ích cận biên (Marginal Utility - MU) là một khái niệm dùng để chỉ số đơn vị lợi ích tăng thêm khi tiêu dùng thêm một đơn vị hàng hoá, dịch vụ. Tỉ dụ, khi tớ uống một cốc bia, tớ cảm thấy việc uống bia có thể mang lại cho tớ 5 đơn vị lợi ích, và MU của cốc bia thứ nhất là 5; uống thêm một cốc, tớ cảm nhận được lợi ích việc uống bia là 8, MU của cốc thứ hai là 3 = 8 - 5; uống thêm một cốc nữa, tớ cảm nhận được lợi ích của bia là 10, MU của cốc thứ ba là 2 = 10 - 8... Tớ càng uống, MU mà cốc bia uống thêm mang lại cho tớ càng giảm, và cho đến khi MU bằng không hoặc nhỏ hơn không, mọi người có thể hiểu là tớ bị say bia. Khi đó, cho dù tớ rất cao thì người khác vẫn phải cúi xuống nhìn (vì tớ đã nằm bẹp như một con gián)…

Hiện tượng như trên đã được hai nhà kinh tế học nổi tiếng là Paul Samuelson và David Begg cùng nghiên cứu trong một lần đi uống bia. Tại thời điểm đó, Samuelson và Begg nhận thấy nếu họ càng uống thêm nhiều bia thì lợi ích cận biên của cốc bia mà họ uống thêm càng giảm xuống. Về sau, các nhà kinh tế học đã mở rộng phạm vi nghiên cứu đối với việc tiêu dùng các loại hàng hoá, dịch vụ khác và rút ra quy luật - gọi là quy luật lợi ích cận biên giảm dần. Quy luật này không còn xa lạ gì với những người học kinh tế, ai không tin thì lấy quyển Microeconomics của P. Samuelson hay Economics của D. Begg ra mà coi.

Chương 2
NHU CẦU VÀ SỰ THOẢ MÃN NHU CẦU ĐI TÈ

Như một lẽ bình thường của cuộc sống, khi uống bia vào, bao giờ người ta cũng có nhu cầu đi tè; càng uống nhiều bia thì nhu cầu đi tè càng tăng. Và các nhà kinh tế học đã sử dụng một đại lượng kinh tế là nhu cầu đi tè cận biên (Marginal Need of making water - MN) để phản ánh số đơn vị tăng thêm của nhu cầu đi tè khi uống thêm một đơn vị bia. Mối quan hệ giữa số lượng bia và MN được minh hoạ qua ví dụ sau:

Giả sử khi David Begg uống 1 cốc bia, ông ta có nhu cầu đi tè là 3 đơn vị, và MN của cốc bia thứ nhất là 3. Nếu Begg uống 2 cốc bia, nhu cầu đi tè của ông ta tăng lên 10 đơn vị, MN của cốc bia thứ hai là 7 = 10 - 3; uống 3 cốc bia, nhu cầu đi tè tăng lên 25 đơn vị, MN của cốc bia thứ ba là 15 = 25 - 10... Cứ như thế, ông ta càng uống, MN của cốc bia uống thêm càng tăng lên. (Và khi MN đạt cực đại, Begg sẽ buộc phải ca cái bài của All-4-one rất nổi tiếng trong những năm 1990s - “Ai xoè”). Từ đó, David Begg kết luận rằng, càng uống thêm bia thì nhu cầu đi tè cận biên của cốc bia được uống thêm càng tăng…

Lại như một lẽ bình thường khác của cuộc sống, một khi nhu cầu đi tè được giải quyết (nghĩa là ca xong bài “Ai xoè”) thì người ta bao giờ cũng đạt được một sự thoả mãn nhất định; nhu cầu đi tè càng lớn thì sự thoả mãn của người đi tè càng cao. Để nghiên cứu sự thoả mãn của người uống bia khi đi tè, các nhà kinh tế học lại sử dụng một đại lượng khác gọi là sự thoả mãn cận biên của đi tè (Marginal Satisfactory of making water - MS), được xác định bằng độ thoả mãn tăng thêm của việc đi tè khi uống thêm một đơn vị bia. Bằng nhiều nghiên cứu khác nhau, các nhà kinh tế học chứng minh được rằng, khi số đơn vị bia tiêu thụ tăng thêm thì MS biến thiên cùng chiều với MN (và ngược chiều với MU); hay nói cách khác, càng uống thêm bia thì sự thoả mãn cận biên khi đi tè của cốc bia uống thêm càng tăng.

Chương 3
KINH TẾ HỌC PHÚC LỢI CỦA UỐNG BIA VÀ ĐI TÈ

Cho dù trong các cặp phạm trù của chủ nghĩa duy vật biện chứng không hề có cặp phạm trù uống bia - đi tè, song tớ cho rằng giữa uống bia và đi tè luôn có mối quan hệ biện chứng với nhau, trong đó uống bia là nguyên nhân, còn đi tè là kết quả; do đó việc giải quyết mối quan hệ giữa uống bia và đi tè cần phải được thực hiện một cách biện chứng và tuân theo quy luật khách quan.

Từ những quy luật kinh tế học được nghiên cứu ở Chương 1 và Chương 2, chúng ta có thể thấy rằng, mặc dù lợi ích cận biên của việc uống bia luôn giảm dần nhưng rõ ràng là càng uống thêm bia thì sự thoả mãn khi đi tè của người uống bia càng tăng, và việc giải quyết nhu cầu đi tè của người uống bia, trên phương diện nào đó, cũng chính là làm tăng phúc lợi xã hội.

Vấn đề đặt ra là hiện nay có quá ít quán bia xây dựng được nơi đi tè (WC) đạt tiêu chuẩn, thậm chí một số quán bia còn để cho khách hàng đi tè không đúng nơi quy định, không những làm giảm sự thoả mãn của người uống bia, mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan và môi trường đô thị. Do đó, việc xây dựng các WC đạt tiêu chuẩn cho các quán bia cần phải được các cấp quản lý và các nhà sản xuất bia hết sức quan tâm và có sự đầu tư thoả đáng ngay từ hôm nay.