Tình nghĩa mẹ con là tính trời

Hôm nọ đi ăn cưới, tôi tình cờ ngồi cạnh một bạn gái hiện đang là giảng viên môn Địa chất ở một trường đại học chuyên dạy con người ta tụt quần vắt trên vai và lội bì bõm dưới ruộng^[1]. Chúng tôi nói chuyện với nhau về những khó khăn của một người giảng viên trẻ.

Bạn giảng viên kể rằng, lớp bạn ấy dạy có một cậu sinh viên vắng học nhiều buổi, không đủ điều kiện để thi hết môn. Thế là bạn ấy không cho cậu sinh viên kia dự thi. Nhưng cậu ta lại trình bày rằng sở dĩ vắng học nhiều là do mẹ vừa mất nên phải về quê lo việc tang của mẹ.

Tôi hỏi, thế sau đó em có cho cậu ta thi không? Bạn ấy bảo đã châm chước cho cậu sinh viên được dự thi, nhưng sau đó hỏi lại mọi người mới vỡ lẽ ra rằng mẹ cậu chưa hề mất. Và bạn ấy rất lấy làm bực bội về việc đó, vì nhẽ ra, nếu biết trước cậu sinh viên nói dối thì đã đánh trượt cậu ta. Nhưng bạn ấy cũng nói thêm rằng, lười học như cậu sinh viên này thì nếu có được dự thi cũng chưa chắc đã đạt.


​​Từ Thứ nghe mẹ mắng thì cứ nằm rạp xuống đất...Tôi thì không quan tâm việc cậu kia liệu có thi đạt hay không. Nhưng câu chuyện của bạn giảng viên trẻ làm tôi nhớ lại chuyện về ông Từ Thứ trong sách Tam quốc. Ông này vốn là người có tài thao lược, theo phò Lưu Bị chống lại Tào Tháo và đã mấy lần đánh cho quân Tào thua liểng xiểng. Tào Tháo liền lập mưu, bắt giam lỏng mẹ của Từ Thứ rồi sai người giả chữ của bà, viết thư kêu gọi Từ Thứ đầu hàng, nếu không hàng thì mẹ bị giết.

Từ Thứ đọc thư, nước mắt chứa chan, đem thư vào yết kiến Lưu Bị, kể hết sự tình. “Mẹ tôi có viết thư lại gọi, tôi không thể không về. Không phải tôi không muốn đem tài khuyển mã để báo đáp sứ quân, nhưng vì thân mẫu bị bắt, không thể làm sao được. Nay xin từ biệt và mong có cơ hội gặp sứ quân sau” - Từ Thứ nói.

Lưu Bị nghe nói thì khóc rống lên: “Tình nghĩa mẹ con là tính trời, Nguyên Trực​^[2] đừng có nghĩ ngợi gì đến Bị nữa. Đợi sau khi gặp lão phu nhân rồi, có thể Bị lại được nghe lời chỉ bảo”.

Có người biết chuyện, khuyên Lưu Bị nên giữ Từ Thứ lại để Tào Tháo nổi giận mà giết bà Từ mẫu, khiến Từ Thứ căm thù mà ra sức phò tá Lưu Bị đánh Tháo. Nhưng Lưu Bị đã gạt đi. “Mượn tay người khác giết mẹ người ta để ta dùng con là bất nhân; giữ người ta lại không cho đi để cắt đứt cái đạo mẹ con là bất nghĩa. Ta thà chết chứ không khi nào làm những việc bất nhân bất nghĩa” - Lưu Bị nói.

Thế rồi ngay ngày hôm sau, Lưu Bị đành ngậm ngùi tiễn biệt, để cho Từ Thứ về với phe Tào, mặc cho việc mất Từ Thứ cũng giống như tự chặt đi một cánh tay, mặc cho có người khuyên không nên để Từ Thứ về với phe bên kia vì sợ Từ Thứ làm lộ hết quân cơ.

Từ Thứ về gặp mẹ mới vỡ lẽ ra bị lừa. Bà mẹ giận quá, cứ nhằm mặt con trai mà mắng vì nỗi bỏ chỗ sáng mà đâm đầu vào chỗ tối bởi không suy xét kĩ càng.


​​Lúc Thứ ngẩng mặt lên thì mẹ đã treo cổ tự vẫn từ lúc nào rồiTừ Thứ là người chí hiếu, nghe mẹ mắng thì cứ nằm rạp xuống đất không dám ngẩng mặt. Đến khi Thứ ngẩng lên thì bà mẹ đã treo cổ tự vẫn từ lúc nào rồi. Từ đó, Thứ đành làm một cái bóng dật dờ trong quân Tào. Tài học một đời rốt cục bỏ phí.

Tôi không kể chuyện của Từ Thứ cho bạn giảng viên nghe, nhưng tôi khuyên rằng bạn ấy không nên quá bực dọc với việc nói dối của cậu sinh viên kia, và rằng lần sau nếu có một sinh viên nào trình bày lí do tương tự thì hãy cứ để cho cậu ấy được dự thi mà không cần quá quan tâm về việc cậu ta có nói dối hay không.

Tuy tôi không dám nhận mình là người chí hiếu như Từ Thứ, cũng không dám mong đến ngày được người đời khen là nhân đức như Lưu Bị, nhưng tôi nghĩ, tình cảm mẹ con đúng là thứ tình cảm thiêng liêng nhất trên đời. Mà một khi người ta đã dám lôi chuyện sinh tử của đấng sinh thành ra để mưu lợi thì chắc là không có việc gì trên đời này mà người ta không dám làm. “Thế cho nên, dù có thi qua được môn Địa chất hay không thì cậu ta cũng chẳng thành người được đâu mà!” - tôi nói với người bạn trẻ mới quen.

-----
[1] Trường này nằm ở 175 phố Tây Sơn, Hà Nội
​[2] Nguyên Trực: tên tự của Từ Thứ